K+  K-      A  A  A
brama

Historia AL Riese

Kolejna kwatera Hitlera „Riese” (Olbrzym) miała powstać na obszarze Eulengebirge (Gór Sowich), a siedzibą samego Führera miał być zamek Fürstenstein (Książ). Prawdopodobnie prace rozpoczęto w październiku 1943 r. Początkowo budowa kwatery podlegała Głównej Komisji Budowlanej Ministerstwa Uzbrojenia. Prowadzenie prac natomiast powierzono specjalnie utworzonej spółce akcyjnej pod nazwą Śląska Wspólnota Przemysłowa (Industriegemeinschaft Schlesien Aktien-Gesellschaft). Siedziba generalnej dyrekcji znajdowała się w Bad Charlottenbrun (Jedlinie Zdroju).

Zobacz mapę filii kompleksu Riese

Do realizacji przedsięwzięcia postanowiono wykorzystać robotników przymusowych i jeńców wojennych. Na początku listopada 1943 r. funkcjonowały już w rejonie Eulengebirge cztery zbiorcze obozy dla robotników przymusowych. Jednak rzesze robotników nie były w stanie sprostać postawionym zadaniom, bowiem dość szybko okazało się, że tempo prowadzonych prac jest zbyt wolne. Stąd też prawdopodobnie w pierwszej połowie kwietnia 1944 r. zwolniono Śląską Wspólnotę Przemysłową z zadania budowy kwatery dla Hitlera. Prace powierzono specjalnie utworzonemu zwierzchniemu kierownictwu budowlanemu Organizacji Todt – Oberbauleitung Riese (w skrócie OBL Riese), którego główną siedzibą był również Bad Charlottenbrunn. 9 kwietnia 1944 r. zdecydowano o zatrudnieniu na budowie więźniów obozu koncentracyjnego Gross-Rosen. Liczono, że w ten sposób zostanie zwiększone tempo prowadzonych prac. Zaczęto, więc organizować obozy, które zostały podporządkowane autonomicznej poniekąd komendanturze. Tak powstał Arbeitslager Riese w skład którego wchodziło 13 obozów i szpital obozowy. Pierwsze dwa obozy – Tannhausen (Jedlinka Zdrój) i Wüstestewaltersdorf (Walim) powstały już w kwietniu 1944 r. Następne Falkenberg (Sokolec) i Schotterwerk (na terenie Oberwüstegiersdorf – Głuszycy Górnej) pod koniec kwietnia lub na początku maja. W maju powstały też: Erlenbusch (Olszyniec), Fürstenstein (Książ), Märzbachtal (Marcowy Strumień), Wolfsberg (Włodarz) i Wüstegiersdorf (Głuszyca). Pomiędzy majem a końcem lipca zorganizowano Säuferwasser (w pobliżu strumienia Säuferwasser – Kłobia) , w czerwcu Dörnhau (Kolce), pod koniec sierpnia Kaltwasser (Zimna k.Głuszycy), w drugiej połowie grudnia (po likwidacji Kaltwasser) Lärche i w drugiej połowie listopada Zentralrevier Tannhausen. Wydaje się, że lokalizacja obozów wynikała z aktualnych wówczas potrzeb i frontu prowadzonych prac.

Administracja i komendant AL Riese mieli swoją siedzibę w obozie Wüstegiersdorf. Funkcje komendanta pełnił SS-Hauptsturmführer Albert Lütkemeyer. Do nadzorowania więźniów komendantura obozu głównego oddelegowała znaczną część oddziałów wartowniczych. Brak jest danych odnoszących się do całego okresu funkcjonowania AL Riese, ale wiadomo, że pomiędzy 26 grudnia 1944 r. a 25 stycznia 1945 r. komendant dysponował oddziałem liczącym 853 SS–manów, co stanowiło 20,7% ówczesnej załogi KL Gross-Rosen.

Przez AL Riese przeszło około 13 000 więźniów. Wszyscy oni byli Żydami, pochodzącymi z wielu europejskich państw- Węgier, Polski, Grecji, Jugosławii, Czechosłowacji, Włoch, Belgii i Holandii. Dla władz hitlerowskich najistotniejsze było, by wszyscy oni byli zdolni do ciężkiej, fizycznej pracy, stąd też preferowani byli mężczyźni młodzi, zdrowi i silni. Pierwsi więźniowie, którzy trafili do AL Riese zostali wprowadzeni do ewidencji KL Gross-Rosen 26 kwietnia. Byli to Żydzi greccy przywiezieni z KL Auschwitz, skąd przyszła większość transportów.

Właściwie we wszystkich obozach (poza Dörnhau) więźniowie mieszkali w prymitywnych i prowizorycznych obiektach. Jak wiadomo, po wielu z nich nie ma nawet śladu.

Więźniowie wykonywali różnorodne prace, w zależności od zapotrzebowania składanego przez firmy. Pracowali m.in. przy ścinaniu drzew, budowali drogi, mosty, kanalizację, obiekty naziemne, a przede wszystkim drążyli sztolnie. Była to najcięższa i najbardziej niebezpieczna praca, toteż podczas jej wykonywania dochodziło do wielu wypadków, również śmiertelnych.

Jak wiadomo przedsięwzięcia nie udało się zakończyć. W obliczu zbliżającego się frontu budowa kwatery Riese została przerwana, prawdopodobnie w styczniu lub na początku 1945 r., choć niewykluczone, że na niektórych odcinkach prace prowadzone były jeszcze pod koniec kwietnia 1945 r.

Dla części więźniów oznaczało to początek kolejnego pasma tragedii. Z większości obozów ciężko chorych więźniów przenoszono na rewir w Dörnhau, Tannhausen. Zdolni do marszu więźniowie obozów Falkenberg, Fürstenstein, Lärche, Märzbachtal, Wolfsberg, Wüstegiersdorf zostali w lutym (16 II Wolfsberg) ewakuowani do KL Bergen-Belsen, Flossenbürg i Mauthausen. Podczas ewakuacji zginęło co najmniej 256 więźniów. W sumie w obozach kompleksu Riese straciło życie co najmniej 4775 więźniów, a gdy doliczymy tych (154) o których wiadomo, że zmarli już w pierwszych tygodniach po zakończeniu wojny, otrzymamy niemałą liczbę 4929 ofiar.